• Władysław Grabski

          • Urodził się 7 lipca 1874 roku w Borowie nad Bzurą, w majątku ziemskim wchodzącym w skład gminy Bielawy powiatu łowickiego. Rodzice Władysława - Stanisława z Mittelstaedtów (rodziny
            o tradycjach niepodległościowych osiadłej w Poznańskiem) i Feliks (komisarz cywilny powstania styczniowego) Grabscy - byli ludźmi
            o głęboko patriotycznych przekonaniach, które starali się zaszczepić swoim dzieciom: dwóm synom - Stanisławowi oraz Władysławowi, oraz dwóm córkom - Zofii i Halinie.
            Feliks Grabski był nie tylko patriotą, ale i dobrym gospodarzem:
            w dzierżawionym, a następnie kupionym od prawnuka króla Stanisława Augusta Poniatowskiego Antoniego Grabowskiego Borowie przeprowadził meliorację gruntów, stosował nowoczesne uprawy roli,
            a w 1859 roku - wyprzedzając o kilka lat reformę carską - uwłaszczył włościan, obdarzając ich lepszą niż dotychczas ziemią i nowymi zabudowaniami, co polepszyło również sytuację i jego rodziny. Dzięki temu mógł zapewnić dzieciom wzorowe jak na owe czasy wykształcenie: wszystkie ukończyły gimnazja warszawskie, a dwaj synowie udali się następnie na studia - Stanisław na Uniwersytet Warszawski, a potem berliński, Władysław do Szkoły Nauk Politycznych w Paryżu. Ukończył ją z odznaczeniem, po czym 4 lata kształcił się w dziedzinie historii i ekonomii na Sorbonie. W latach 1896 - 97 kontynuował jeszcze studia zagraniczne w zakresie agronomii w Halle, a owocem lat nauki były dwie pierwsze publikacje Władysława: "Kwestia agrarna we Francji" ("Ekonomista Polski", 1894) i "Wiedza i praktyka rolnicza w Niemczech" ("Ateneum", 1897) Dalsze studia przerwała śmierć ojca i konieczność (wobec socjalistyczno - patriotycznej działalności brata) objęcia majątku rodzinnego.

            Przejmując prowadzenie 520 - hektarowego gospodarstwa Władysław pragnął być kontynuatorem działań ojca. Założył stawy hodowlane, zwiększył produkcję buraka cukrowego i kwalifikowanych nasion zbóż, parcelował ziemię folwarczną umożliwiając rolnikom jej kupno na dogodnych warunkach. Własną działalność rolniczą łączył z pracą społeczną: współzakładał Stację Rolniczo - Doświadczalną w Kutnie, fabrykę drenów i spółkę melioracyjną "Spójnia", oraz jedną
            z pierwszych w Królestwie Polskim włościańską spółkę rolniczą
            w Bocheniu. W miarę wprowadzania i popularyzowania metod nowoczesnego rolnictwa, oraz działalności oświatowej rosła rola popularności Władysława Grabskiego w okolicy tak, że gdy w 1904 rzucił pomysł założenia w Łowiczu powiatowej spółki rolniczo - handlowej, wybrano go na jej prezesa. Był również sekretarzem Sekcji Rolnej Towarzystwa Rolniczego, co zaowocowało źródłową monografią "Historia Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim" (Warszawa 1904), nagrodzoną przez Akademię Umiejętności w Krakowie. Z kolei rezultaty przeprowadzonych przez niego i jego współpracowników
            z Towarzystwa Rolniczego ankiet zostały opublikowane w pracy "Stosunki służbowo - robotnicze rolne w Królestwie Polskim" (Warszawa 1906).

            Mniej więcej w tym samym czasie podjął Grabski działalność polityczną: w 1905 roku (wybrany na posła ziemi łowickiej do I Dumy) występował na wiecach i zebraniach jako orędownik swobód politycznych i swobód dla ludu, przez co bojowcy socjalistyczni planowali na niego zamach (widząc w nim przyczynę niepowodzenia strajku rolnego w powiecie łowickim), a przedstawiciel władz carskich rozwiązał jedno z zebrań chłopów ponoć ze słowami "Jak będzie Polska, to Grabski królem waszym, ale nie teraz" Działalność ta przyczyniła się do uwięzienia Władysława Grabskiego na Pawiaku przez władze carskie, co pozwoliło mu napisać, a po uwolnieniu opublikować pracę "Materiały w sprawie Włościańskiej" (Warszawa 1907-1910). Uwięzienie spowodowało wzrost popularności Grabskiego - bez trudności zdobył mandat poselski do II i III Dumy, ale pozbywszy się złudzeń co do polityki carskiej względem Polski, odmówił kandydowania do IV Dumy.
            W międzyczasie powołał w 1909 roku Łowickie Towarzystwo Rolnicze, którego prezesem pozostawał do 1919 roku.

            Z chwilą wybuchu I wojny światowej Władysław Grabski utworzył Centralny Komitet Obywatelski stanął na jego czele, prowadząc działalność pomocową dla ludności dotkniętej wypadkami wojennymi, głównie dla uchodźców w głąb Rosji, których było około 800 tysięcy. Grabski organizował pomoc humanitarną i szkolnictwo polskie. Nie przerwał jednak pracy naukowej: w 1914 wyszedł pod jego kierownictwem pierwszy Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego, drugi - rok później, trzeci jako publikacja CKO ukazał się
            w Petersburgu (w którym przebywał Grabski w związku zajęciem Warszawy przez Niemców).

            Po wybuchu rewolucji bolszewickiej i zlikwidowaniu przez nowe
            w ladze CKO Władysław Grabski powrócił do okupowanego przez Niemców Królestwa, gdzie został aresztowany i osadzony w twierdzy modlińskiej. Pozwolono mu jednak na prace naukową: przygotował
            w więzieniu pierwszą polską historię rolnictwa - "Społeczne gospodarstwo agrarne w Polsce" która ukazała się drukiem w 1923 roku, oraz opracował III tom "Materiałów w sprawie włościańskiej" (Warszawa 1919). Po uwolnieniu z Modlina został
            w październiku 1918 roku powołany przez Radę Regencyjną do rządu Józefa Skwierzyńskiego jako ministra Rolnictwa i Dóbr Koronnych. Funkcję tę sprawował tylko 10 dni - do dymisji gabinetu.

            Po odzyskaniu niepodległości Władysław Grabski został przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego powołany na prezesa Głównego Urzędu Likwidacyjnego (który miał ustalić straty wojenne). Równocześnie - wybrany na posła do Sejmu, a także został - obok Dmowskiego i Paderewskiego - delegatem na Kongres Wersalski, kierując pracami polskiej delegacji w zakresie finansowym, odszkodowawczym i ekonomicznym. Po powrocie i zdaniu przed Sejmem sprawozdania z przebiegu prac został powołany do pierwszego w niepodległej Polsce gabinetu parlamentarnego Leopolda Skulskiego jako minister Skarbu i pełnił tę funkcję blisko rok, w międzyczasie obejmując na okres 20.VI. - 24.VII.1920 urząd premiera. Było to najgorętszy okres wojny z bolszewikami, Grabski powołał więc Radę Obrony Państwa i sam wszedł w jej skład. Jako Prezydent Rady Ministrów reprezentował Polskę na konferencji w Spa, na której - chcąc pozyskać pomoc ekonomiczną i militarną - wyraził zgodę na szereg dyktowanych przez Anglię i Francję niekorzystnych dla kraju decyzji, co stało się przyczyną jego ustąpienia i w rezultacie wycofania się na jakiś czas ze sceny politycznej. Kierował w tym czasie repatriacją Polaków z bolszewickiej Rosji i był dyrektorem Polsko - Amerykańskiego Komitetu Pomocy Dzieciom.

            W styczniu 1923 roku ponownie objął tekę ministra skarbu w rządzie Sikorskiego i utrzymał ją w gabinecie Witosa, ale wobec braku zgody na plan reform uzdrawiających ekonomię państwa podał się do dymisji w lipcu. Jednak na skutek kryzysu gabinetowego zgodził się w grudniu 1923 roku w pozaparlamentarnym rządzie fachowców pełnić funkcję premiera. Udało mu się uzyskać dla rządu nadzwyczajne pełnomocnictwa, które pozwoliły na rozpoczęcie gruntownych reform, owocujących przeprowadzeniem reformy walutowej - wprowadzeniem złotówki, bez uciekania się do pomocy zagranicznej. W czasie okresu swojego premierostwa Władysław Grabski przeprowadził również pozaekonomiczne reformy: ustawę o ubezpieczeniach na wypadek bezrobocia, poprawę stosunków z mniejszościami narodowymi, zawarł tez konkordat ze Stolicą Apostolską. Niestety wojna celna z Niemcami, spadek światowej koniunktury gospodarczej i nieurodzaj lat 1924-1925 spowodował różnicę zdań pomiędzy premierem a dyrekcją utworzonego przez niego Banku Polskiego na temat obniżenia kursu złotego. 14 listopada 1925 roku Grabski podał się do dymisji. Jeszcze na początku maja 1926 roku prezydent Wojciechowski powierzył Władysławowi Grabskiemu misję utworzenia rządu pozaparlamentarnego, jednak w skutek braku poparcia były premier zrezygnował z tej misji i definitywnie wycofał się z życia politycznego. Swoje doświadczenia opisał w dziele "Dwa lata pracy u podstaw państwowości naszej" (Warszawa 1927)

            Po dymisji Władysław Grabski poświęcił się całkowicie pracy naukowej. Już w 1923 roku został wykładowcą Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, jednak dopiero w 1926 roku został etatowym profesorem ekonomii politycznej na Wydziale Leśnym SGGW i stworzył sekcję agronomi społecznej. Od 1926 do 1928 roku pełnił funkcję rektora Szkoły, a w 1936 roku zorganizował Instytut Socjologii Wsi, powołując jednocześnie do życia wydawane do dziś "Roczniki Socjologii Wsi" Równocześnie w latach 1928 - 1934 stał na czele Towarzystwa Ekonomicznego i Statystycznego, publikując prace, które na stałe weszły do kanonu polskiej myśli socjologicznej
            i ekonomicznej, takie jak "Wieś i folwark" , "Historie wsi w Polsce".

            Swój testament polityczny - opowiedzenie się za Polską nie ulegającą fobiom partyjnym - zawarł w głośnej pracy "Idea Polski" wydanej własnym kosztem w 1935.

            Władysław Grabski zmarł przedwcześnie na raka 1 marca 1938 roku. Został pochowany w grobie rodzinnym na Warszawskich Powązkach.

    • Kontakty

      • Zespół Szkół Zawodowych w Odonowie
      • 41 35 21 173 513950701
      • Odonów 54 28-500 Kazimierza Wielka Poland
      • /zszodonow/SkrytkaESP
      • AE:PL-28211-93799-DHJUR-21
    • Logowanie